Những ngày này, Sở VH-TT&DL Hà Tĩnh đang gấp rút hoàn thiện Hồ sơ khoa học xếp hạng Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác là di tích quốc gia đặc biệt để tham mưu UBND tỉnh trình Bộ VH-TT&DL cùng các cấp phê duyệt công nhận.

Đây là một trong những nội dung quan trọng nhằm phục vụ Lễ kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724 - 2024) do Hà Tĩnh phối hợp tổ chức, dự kiến diễn ra vào tháng 12/2024.

Là người trực tiếp phụ trách việc xây dựng hồ sơ, Tiến sỹ Nguyễn Tùng Lĩnh - Trưởng phòng Quản lý văn hóa (Sở VH-TT&DL) cho biết: “Hồ sơ khoa học xếp hạng Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác là di tích quốc gia đặc biệt gồm các nội dung chính: bản lý lịch di tích, bản đạc họa di tích (bản vẽ chi tiết các hạng mục di tích), tập bản ảnh toàn bộ di tích (bao gồm ảnh tổng thể, ảnh chi tiết hạng mục, hiện vật, sinh hoạt lễ hội liên quan…), biên bản khoanh vùng bảo vệ di tích, bảng thống kê hiện vật tại di tích, các tư liệu Hán - Nôm liên quan đến Lê Hữu Trác; bản dập dịch văn bia, câu đối đại tự tại di tích...

Với sự phối hợp tích cực của một số đơn vị, địa phương, các nhà nghiên cứu cùng sự góp ý của Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT&DL) hiện nay, các nội dung hồ sơ khoa học đã được chúng tôi cơ bản hoàn thiện. Dự kiến sẽ tham mưu UBND tỉnh trình Bộ VH-TT&DL trong tháng 8/2024 này”.

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724 -1791), quê ở làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên). Tuy nhiên, phần lớn cuộc đời và sự nghiệp của ông lại gắn bó với quê mẹ ở thôn Bàu Thượng, xã Tình Diệm, nay là xã Quang Diệm (Hương Sơn, Hà Tĩnh). Với sự đóng góp to lớn trong nghiên cứu y thuật, chữa bệnh cứu người, Lê Hữu Trác được xem là Đại danh y, ông tổ của ngành y học cổ truyền Việt Nam.

Ông còn là một nhà văn, nhà thơ, nhà khoa học xuất sắc trong lịch sử Việt Nam thế kỷ XVIII, để lại sự nghiệp đồ sộ với các tác phẩm nổi tiếng như: Hải Thượng Y tông tâm lĩnh, Thượng kinh ký sự, Châu ngọc cách ngôn, Đạo lưu dư vận quyển, Nữ công thắng lãm, Bảo thai thần hiệu diễn ca, Vệ sinh yếu quyết... Trong đó, bộ Hải Thượng Y tông tâm lĩnh (28 tập, chia thành 66 quyển), được coi là cuốn Bách khoa toàn thư về đông y Việt Nam, được nhiều quốc gia trên thế giới nghiên cứu, ứng dụng… Bên cạnh các công trình, tác phẩm, Lê Hữu Trác còn để lại cho hậu thế tấm gương về nhân cách cao đẹp của người thầy thuốc hết lòng tận tụy với Nhân dân.

Khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (Hương Sơn) là nơi yên nghỉ, thờ tự, lưu giữ di sản của Đại danh y, đã được xếp hạng di tích quốc gia năm 1990, gồm các công trình: Khu lưu niệm Lê Hữu Trác ở xã Quang Diệm; khu mộ nằm dưới chân núi Minh Tự và khu tượng đài Lê Hữu Trác nằm trên đỉnh núi Minh Tự, xã Sơn Trung. Gắn với khu di tích là các hoạt động tín ngưỡng văn hóa của người dân địa phương nhằm tri ân Đại danh y như: lễ giỗ, lễ hội Hải Thượng Lãn Ông…

Trong hệ thống các hạng mục của khu di tích, Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác là di tích nguyên gốc gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp y đức của Hải Thượng Lãn Ông. Ngôi mộ tuy đã có một số lần trùng tu, tôn tạo nhưng vị trí, hướng mộ và kết cấu không thay đổi, là một khu lăng mộ hiếm và độc đáo.

Nhà thờ Lê Hữu Trác (nằm trong Khu lưu niệm) cũng là một trong những di tích nguyên gốc được giữ gìn. Ngôi nhà là nơi gắn bó gần như cả cuộc đời của Lê Hữu Trác, là nơi Đại danh y sinh sống, nghỉ ngơi, bốc thuốc chữa bệnh cứu người và viết nên bộ Hải Thượng Y Tông tâm lĩnh. Tượng đài Lê Hữu Trác được xây dựng trên ngọn núi Minh Tự, nơi gắn liền với cuộc đời làm thuốc, vui thú cảnh núi rừng Hương Sơn của ông. Đây cũng là tượng đài Lê Hữu Trác lớn nhất trong cả nước hiện nay.

Những giá trị to lớn đó là cơ sở để Hà Tĩnh lập hồ sơ khoa học, đề nghị Bộ VH-TT&DL trình Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Mộ và Nhà lưu niệm Lê Hữu Trác là di tích quốc gia đặc biệt.

Là địa phương sở hữu di tích Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác, thời gian qua, huyện Hương Sơn đã tích cực phối hợp với các ban, ngành hoàn thiện hồ sơ khoa học.

Ông Trần Anh Nam - Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Hương Sơn cho biết: "Sau khi tỉnh có chủ trương và nhận được sự đồng thuận của các cấp, ngành về việc lập hồ sơ khoa học xếp hạng Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác di tích quốc gia đặc biệt, chúng tôi đã tích cực phối hợp thực hiện các phần việc như: cung cấp hình ảnh về di tích, hỗ trợ các đơn vị vẽ đạc họa, thực hiện các thủ tục pháp lý khoanh vùng bảo vệ di tích... Việc Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt là sự ghi nhận, tri ân xứng đáng với những giá trị di sản mà Đại danh y để lại. Đây cũng là niềm tự hào to lớn của người dân Hương Sơn nói riêng và người dân Hà Tĩnh nói chung".

Cùng với sự nỗ lực của các phòng, ban chuyên môn thuộc Sở VH-TT&DL, để hồ sơ khoa học được hoàn thiện đúng tiến độ và đảm bảo chất lượng, chúng tôi luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo tỉnh, sự vào cuộc tích cực của các đơn vị, địa phương như: Bảo tàng tỉnh, UBND huyện Hương Sơn, sự đóng góp ý kiến của các nhà nghiên cứu trong và ngoài tỉnh.

Việc xúc tiến xây dựng hồ sơ khoa học kịp thời để các cấp, ngành có thẩm quyền xếp hạng Mộ và Khu lưu niệm Lê Hữu Trác là di tích quốc gia đặc biệt là nội dung quan trọng, góp phần để Lễ kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Đại danh y Lê Hữu Trác, dự kiến diễn ra vào tháng 12/2024 thành công.

Ông Trần Xuân Lương – Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL Hà Tĩnh.